انفجار علاوه بر اینکه خود خطر آفرین و مخرب است موجی منتشر می‌کند که آسیب‌زننده است. تاثیر موج انفجار بر انسان بسته به شدت و نقطه‌ی اثر آن تا حدی متفاوت می‌باشد. مثلا اگر جمجمه انسان با موج انفجار درگیر شود آسیبی معادل یک تصادف با اتومبیل در سرعت پیدا خواهد کرد. سایر بخش‌های بدن نظیر گوش و چشم نیز از صدمات ناشی از موج انفجار در امان نخواهند بود. با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله از تهویه سازه شار به آن پرداخته‌ایم.
منظور از موج انفجار چیست؟
زمانی که یک انفجار ایجاد شود هوای پیرامون مرکز آن متراکم می‌شود. این هوای متراکم با نیروی آزاد شده از انفجار منتشر خواهد شد. موج انفجار در مسیری با الگوی خطی حرکت کرده و به اجسام و افراد در مسیر خود آسیب می‌رساند. مسیر حرکت موج انفجار به سمت بیرون مرکز انفجار می‌باشد. قدرت تخریب و ویران‌گری آن نیز بستگی زیادی به قدرت و وسعت خود انفجار دارد. در برخی از اوقات موج ناشی از انفجار می‌تواند منتهی به مرگ افراد نیز بشود. افرادی که در معرض این موج قرار می‌گیرند علائم و نشانه‌های بالینی مخصوصی خواهند داشت. این نشانه‌ها بخشی از تاثیر موج انفجار بر انسان می‌باشد. در بخش بعدی با این نشانه‌های بالینی ناشی از موج انفجار در افراد آشنا خواهیم شد.
علائم بالینی ناشی از موج انفجار در افراد چیست؟
علائم و نشانه‌های ناشی از موج انفجار با توجه به نقطه اثر موج تا حدی متفاوت خواهد بود. هر نقطه‌ای از بدن انسان که با موج انفجار تماس پیدا کند دچار صدمه می‌شود. میزان صدمه نیز به شدت موج انفجاری برخورد کرده به بدن بستگی دارد. ضربه حاصل از این امواج حتی می‌تواند به سلول‌های بدن به ویژه مغز آسیب جدی وارد کند. در نظریه کریمر ذکر شده که امواج حاصل از انفجار از طریق دریچه‌های وریدی به مغز منتقل می‌شوند. همچنین گفته شده که این موج از طریق مایعات موجود در بدن انسان نیز منتقل می‌شوند. پاره شدن پرده گوش یکی از علائم و عوارض شایع در اثر موج انفجار می‌باشد. نشانه‌ی بالینی دیگر نیز خونریزی در روده‌های فرد در معرض این امواج است. به توجه به گستردگی آسیب‌ها برای پیدا کردن تمام موارد تاثیر موج انفجار بر انسان باید معاینات کاملی انجام گیرد. توجه داشته باشید که برخی از این آسیب‌ها ارگانیک و برخی دیگر صرفا عصبی است. بنابراین کنترل و بررسی‌های پزشک در این زمینه می‌تواند بسیار حیاتی و مهم باشد. رادیوگرافی یکی از روش‌های تشخیصی مناسب برای پیدا کردن آثار واقعی این امواج بر روی انسان است. بعضی از اشخاص بعد از اصابت موج انفجار قادر به تشخیص هویت خود و شناسایی محیط پیرامون نیستند. در موارد جدی‌تر این افراد نمی‌توانند آشنایان و اطرافیان خود شناسایی کرده و به یاد آورند. حتی دیده شده که نسبت به زمان و مکانی که در آن هستند بعد از برخورد موج انفجار سردرگم شده‌اند. البته بعد از بهبودی تعداد زیادی از این افراد رفتارهای خود را به یاد نخواهند آورد.
تاثیر موج انفجار بر مغز انسان:
یکی از بخش‌های اصلی تاثیر موج انفجار بر انسان آسیب‌های وارده به مغز می‌باشد. آسیب‌های تروماتیک یکی از اصلی‌ترین این صدمات ناشی از موج انفجار می‌باشد. تروماتیک مغزی زمانی رخ می‌دهد که مغز در داخل جمجمه تکان شدیدی بخورد. این آسیب‌های ناشی از امواج انفجار با وجود عدم صدمه مستقیم سر نیز مشاهده می‌شوند. یعنی ممکن است که سر فرد دچار خونریزی و آسیب بیرونی نشده باشد. با این همه دچار آسیب‌های تروماتیک مغزی ناشی از موج انفجار شده باشد. یکی از اصلی‌ترین علائم در این شرایط بروز سر دردهای شدیدی همراه با حالت تهوع در فرد می‌باشد. از دیگر علائم آسیب مغزی بر اثر برخورد موج انفجار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تهوع و استفراغ
- احساس گیجی و منگی در فرد
- بروز مشکلاتی در تمرکز
- اختلالات حافظه
- حساسیت زیاد به نور
- حساس شدن فرد به صدا
- مشکلات و اختلالات خواب
البته این عوارض به شدت موج انفجار و محل اصابت آن به سر بستگی دارد. در موارد حادتر علائمی نظیر:
- خونریزی مغزی
- صرع
- عفونت مغزی
- فراموشی
- عقب‌ماندگی‌های ذهنی
- مرگ مغزی
- اختلالات هورمونی
را شاهد خواهیم بود. متاسفانه تاثیر موج انفجار بر انسان به ویژه روی مغز می‌تواند تا پایان عمر با فرد همراه باشد.
آسیب‌های پنهان و خاموش مغزی در اثر موج انفجار:
دانشمندان معتقد هستند که برخی از علائم و عوارض موج انفجار روی انسان می‌تواند خاموش باشد. متاسفانه هنوز زمینه‌های پاتولوژی این مشکل در افراد درگیر موج انفجار شناخته شده نیست. بخشی از مردم که از موج انفجار جان سالم به در برده‌اند چند سال بعد بر اثر تروماهای مغزی فوت می‌کنند. به همین خاطر عوارض و مشکلات ناشی از موج انفجار اغلب تا سال‌ها بعد از وقوع آن فرد را رها نخواهند کرد.
تاثیر موج انفجار روی گوش انسان:
انفجار و موج ناشی از آن می‌تواند آسیب‌هایی جدی به گوش افراد وارد کند. این صدمات گاهی تا حد پارگی صماخ گوش و بروز ناشنوایی در فرد جدی هستند. با این همه این امکان وجود دارد که در اثر موج انفجار صماخ گوش فرد دچار پارگی نشود. فردی که بر اثر موج ناشی از انفجار دچار آسیب گوش شده صداهای وزوز می‌شوند. این صدا اغلب به دلیل تجمع مایعات یا خون در گوش افراد به وجود می‌آیند.
تاثیر موج انفجار روی چشم انسان:
از دیگر موارد تاثیر موج انفجار بر انسان صدمات و آسیب‌های چشمی است. این موج‌ها می‌توانند علاوه بر چشم پلک‌های فرد را نیز درگیر نمایند. متاسفانه در برخورد امواج انفجار قدرتمند احتمال نابینا شدن در فرد نیز وجود دارد. قرنیه- شبکیه و عصب چشم بر اثر موج انفجار درگیر خواهد شد.
تاثیر موج انفجار بر سیستم اعصاب فرد:
موج انفجار می‌تواند در انسان ایجاد اسکارهای عصبی نماید. این آسیب‌ها به ویژه در بافت‌های اطراف مایع مغزی- نخاعی به خوبی تشخیص داده می‌شوند. آسیب‌دیدگی در سیستم عصبی بر اثر موج انفجار پیچیدگی‌های بسیار زیادی دارد.
سخن پایانی:
تاثیر موج انفجار بر انسان در ابعاد و بخش‌های مختلفی بروز خواهد کرد. از صدمات جبران ناپذیر مغزی گرفته تا مشکلات بینایی و شنوایی را شامل می‌شود.
