دمپرها جزء مهم‌ترین اجزا در سیستم‌های تهویه و استخراج دود هستند. عملکرد موتور دمپر در بسیاری از تأسیسات زیرزمینی مختلف همچون تونل‌های جاده‌ای، تونل‌های راه‌آهن و شبکه‌های مترو و همچنین در معادن زیرزمینی و صنایع دریایی موردتوجه است. لازم به ذکر است که کاربرد موتور دمپر در نیروگاه‌ها، پتروشیمی و صنایع نفت و گاز به‌وضوح مشهود است.
در واقع ازآنجایی‌که بخش عمده‌ای از صنعت نفت و پتروشیمی کشور ما در جنوب ایران واقع بوده که دارای شرایط ویژه جوی است و هوای خروجی از دودکش‌ها یا کانال‌های تخلیه هوا سرعت زیاد و حجم بالایی دارند استفاده از انواع موتور دمپر خیلی زیاد دیده می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این موضوع تا انتهای این مقاله از سایت ونت همراه ما باشید.
موتور دمپر چیست؟
قبل از آشنایی با عملکرد موتور دمپر لازم است که با خود دمپر آشنا شوید. دمپر (دمپر هوا) در واقع مانند یک شیر عمل می‌کند و عملکرد آن باز و بسته کردن و کنترل مقدار ورودی و خروجی هوا و تنظیم جریان آن است. اصولاً یک دمپر خالص تمامی انرژی که وارد آن می‌شود را به‌صورت دیگری از انرژی تبدیل می‌کند.
به‌عنوان‌مثال کاربرد موتور دمپر این است که انرژی مکانیکی را به گرمایی تبدل می‌کند. در واقع موتور دمپر برای کنترل جریان هوا یا قطع و وصل کردن جریان هوا در مسیر است. به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت که با نصب موتور به‌جای دسته، دمپر از حالت دستی به اتومات تبدیل می‌شود.
عملکرد موتور دمپر چیست؟
معمولاً بسیاری از افراد تا زمانی که این قطعه خراب نشود عملکرد موتور دمپر را نمی‌دانند. اصولاً دمپر جریان هوا را در داخل تجهیزات حمل‌ونقل هوا تنظیم می‌کند و در طولانی‌مدت بر سلامت کلی هوا، افراد و ماشین‌آلات تأثیر می‌گذارد.
لازم است بدانید که یک سیستم دمپر دارای یک بدنه اصلی بوده که تعریف‌کننده مسیر جریان هوا به‌صورت پیوسته است که بین یک دهانه ورودی و دهانه دوم که دهانه خروجی است قرار دارد. همچنین دارای یک درب قابل چرخش در داخل بدنه اصلی است تا جریان سیال را از بدنه اصلی کنترل کند. دمپر از تیغه‌ها یا لوورها برای تنظیم جریان هوا تشکیل شده است.
معمولاً دمپرها شامل یک دستگاه الکترومکانیکی هستند که دمپر را باز و بسته می‌کند تا از خروج گرما از دودکش در طول مدت استراحت مشعل جلوگیری نماید. در واقع این دستگاه کنترل همان موتور دمپر است. کاربرد موتور دمپر فعال این است که باعث می‌شود تا دمای داخل اتاق توسط شما کنترل شود و جریان هوا را در خانه تنظیم کند. همان‌طور که اشاره شد دمپرها دو صورت دستی و اتوماتیک دارند. دمپرهای دستی که به آن‌ها دمپرهای مکانیکی نیز می‌گویند به‌وسیله یک اهرم خارجی عمل می‌کنند و دمپر اتوماتیک به‌وسیله موتور دمپر کار می‌کند.
چرا درک عملکرد دمپر موتوری بسیار مهم است؟
به‌طورکلی می‌توان گفت که عملکرد موتور دمپر به این دلیل مهم است که یک دمپر با عملکرد ضعیف می‌تواند در طولانی‌مدت سلامتی شما را تهدید کند. درصورتی‌که هوا باکیفیت پایین و به طور منظم در خانه شما در گردش است ممکن است شما دچار سردرد، سرگیجه، خستگی و علائم دیگری شوید که باعث بیماری در کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌شود. تنفس سالم و هوای پاک موجب بهبود کیفیت سلامتی و به‌طورکلی راحتی شما می‌شود.
سرمایه‌گذاری در یک دمپر موتوری باکیفیت بالا یک سرمایه‌گذاری ارزشمند تلقی می‌شود. دمپر وسیله‌ای بشقابی شکل است که کاربرد موتور دمپر تنظیم میزان هوای عبوری از مجرا و منافذ باز یا بسته است. موتور دمپر در حقیقت برای خارج‌کردن دمپر از حالت دستی و اتومات کردن آن در دمپر نصب می‌گردد.
کاربرد موتور دمپر
موتور دمپرها اجزای حیاتی در سیستم‌های تهویه‌مطبوع و کنترل هوا به شمار می‌روند که نقش اساسی در تنظیم جریان هوا و حفظ کیفیت آن ایفا می‌کنند. این دستگاه با استفاده از یک موتور الکتریکی صفحات دمپر را به حرکت درآورده و میزان جریان هوا را بر اساس نیاز تنظیم می‌کند. عملکرد موتور دمپر به‌گونه‌ای است که با دریافت سیگنال‌های کنترلی می‌تواند به‌صورت دقیق و قابل‌اعتماد کانال‌های هوا را باز و بسته کرده یا مقدار هوای عبوری را کم‌وزیاد کند.
این تنظیم دقیق نه‌تنها به بهبود بهره‌وری انرژی کمک می‌کند؛ بلکه در کنترل دما، رطوبت و فشار هوا در فضاهای مختلف نیز بسیار مؤثر است. ازاین‌رو می‌توان گفت که موتور دمپرها جزءلاینفک سیستم‌های مدرن تهویه‌مطبوع و هواسازها محسوب می‌شوند.
انواع موتور دمپر
بد نیست بدانید که موتورهای دمپر می‌توانند بر اساس وات، ولتاژ، اندازه عمومی و روش برگشت مانند فنر برگشت دار متفاوت باشند. به‌عبارت‌دیگر عمده این تقسیم‌بندی به دو گونه فنر برگشت دار و بدون فنر برگشت تقسیم‌بندی می‌شود که هریک دارای دو نوع قطع و وصل تدریجی است. همچنین موتورهای دمپر در انواع تک پره و چند پره نیز موجود هستند که وظیفه آن‌ها بازکردن و بستن یک دریچه به‌صورت کامل یا تدریجی است. (ON/OFF)
عملکرد موتور دمپر در این نوع هدایت جریان هوای داخل دودکش‌ها، کانال‌ها، داکت‌ها و تنظیم آن‌ها است. از انواع دیگر موتور دمپرها می‌توان به موتور دمپرهای دو وضعیتی فنر برگشت دار، موتور دمپرهای سه وضعیتی و موتور دمپرهای تدریجی اشاره نمود که در ادامه به توضیح بیشتر آن‌ها پرداخته شده است.
۱. موتور دمپرهای دو وضعیتی فنر برگشت دار
این موتور دمپرها به نحوی طراحی شده‌اند که فنر داخل آن‌ها در شرایط اضطراری نظیر قطع برق سبب بسته‌شدن دمپر می‌شود و این ویژگی موجب حفاظت از موتور دمپر می‌شود. یعنی علاوه بر اصل کاربرد موتور دمپر که باز و بسته کردن (ON/ OFF) دمپر است از آن نیز محافظت می‌کند.
۲. موتور دمپرهای سه وضعیتی
عملکرد موتور دمپر سه وضعیتی نیز همانند موتور دمپرهای دو وضعیتی فنر برگشت دار، حفاظت است؛ اما تفاوت آن‌ها با موتور دمپرهای دو وضعیتی فنر برگشت‌دار در شرایط اضطراری است. ازآنجایی‌که موتور دمپرهای سه وضعیتی دارای دو وضعیت چپ‌گرد و راست‌گرد و فاز و نول هستند، می‌توانند در جهت عکس بچرخند و بسته شوند.
۳. موتور دمپرهای تدریجی
به‌طورکلی موتور دمپرهای تدریجی در سیستم‌های کنترل هوشمند کارایی بالایی دارند. به دلیل ویژگی خوبی که دارند می‌توانند بسته به نوع فرمان الکتریکی که طبق آن برنامه‌ریزی‌شده‌اند در بازه‌ای مشخص موتور دمپر را به‌صورت تدریجی باز یا بسته کرده و میزان‌باز و بسته‌بودن آن را کنترل کنند.
فاکتورهای انتخاب دمپر موتور مشعل
بد نیست بدانید که فاکتورهای انتخاب دمپر برای موتورهای مشعل در سیستم‌های گرمایشی و صنعتی بسیار حائز اهمیت هستند. در حقیقت انتخاب نادرست ممکن است به کاهش عملکرد موتور، افزایش ارتعاشات ناخواسته و حتی خرابی‌های سریع منجر شود. در زیر به برخی از این فاکتورها اشاره می‌شود:
- وزن موتور
- نوع استفاده
- محیط کاری
- دمای محیط
- ترکیب مواد سازنده
- فرکانس ارتعاشات
- نیاز به تنظیمات خاص
- زندگی مفید
- قابلیت تعمیر
- هزینه
توجه داشته باشید که با مراعات این فاکتورها و تحلیل دقیق نیازهای سیستم و عملکرد موتور دمپر، امکان انتخاب یک دمپر مناسب برای موتورهای مشعل و سیستم‌های مرتبط فراهم می‌شود.
نحوه نصب و راه اندازی + عملکرد موتور دمپر
نصب و راه‌اندازی دمپرهای موتور مشعل بخش مهمی از فرآیند بهینه‌سازی عملکرد موتور دمپر است. در زیر مراحل نحوه نصب و راه‌اندازی دمپرهای موتور مشعل را بر اساس کاربرد موتور دمپر توضیح داده‌ام:
۱. آماده سازی و تعیین موقعیت نصب
قبل از نصب لازم است اطمینان حاصل کنید که تمام تجهیزات موردنیاز برای نصب دمپر در دسترس و سالم هستند. همچنین باید توجه داشته باشید که موقعیت نصب دمپر باید در نزدیکی محلی باشد که ارتعاشات موتور به آن منتقل می‌شوند. عدم نصب در محل مناسب می‌تواند تأثیر مستقیم بر عملکرد موتور دمپر داشته باشد.
۲. نصب دمپر و تنظیمات اولیه
دقت داشته باشید که دمپر به‌صورت صحیح و محکم به سیستم موتور متصل شود. برای بهره‌گیری از کاربرد موتور دمپر لازم است که اتصالات مطابق با دستورالعمل تولیدکننده صورت گیرد. همچنین در صورت نیاز به تنظیمات یا تعدیلات مکانیکی باید از ابزارهای مناسب و دقیق استفاده شود. در واقع تنظیمات اولیه دمپر که شامل تنظیمات فشار، فرکانس و حالت کاری دمپر می‌شود باید باتوجه‌به نیازهای سیستم و موتور صورت گیرد.
۳. بررسی اتصالات الکتریکی (در صورت لزوم) و آزمایش و تست
درصورتی‌که دمپر دارای اجزای الکترومغناطیسی است باید اطمینان حاصل شود که اتصالات الکتریکی صحیح و ایمن است. همچنین پس از نصب باید یک آزمایش عملکرد جامع انجام شود که شامل اجرای موتور با دمپر نصب شده و بررسی عملکرد و کاهش ارتعاشات می‌شود. در صورت لزوم باید تنظیمات نهایی روی دمپر اعمال شده و بهینه‌سازی عملکرد موتور دمپر صورت گیرد.
۴. اسناد و ثبت نگهداری
توجه داشته باشید که برای بهره‌مندی از کاربرد موتور دمپر تمام مراحل نصب و تنظیمات به‌دقت ثبت شود. در واقع این اطلاعات به‌عنوان مرجعی مفید جهت نگهداری و تعمیرات آینده خدمت کرده و از عملکرد بهینه دمپر حمایت خواهند کرد.
۵. آموزش به کاربران (در صورت لزوم)
در مرحله آخر باید دقت داشته باشید درصورتی‌که سیستم دمپر قابل‌استفاده توسط اپراتورها یا کاربران دیگر است، آموزش عملیات به آن‌ها نیز ارائه شود. در واقع با رعایت مراحل مذکور، نصب و راه‌اندازی دمپرهای موتور مشعل به نحو صحیح انجام می‌شود و کارایی و عمر مفید آن‌ها حداکثر خواهد شد.
جمع‌بندی
در نتیجه و باتوجه‌به مطالب بیان شده می‌توان گفت که انتخاب و استفاده از دمپر موتور یک فرآیند حیاتی است که نیازمند شناخت دقیق نیازها و شرایط محیطی سیستم مورداستفاده است. باتوجه‌به انواع مختلف دمپرها، انتخاب مناسب بر اساس ویژگی‌ها و نیازهای خاص سیستم می‌تواند به بهبود کارایی، ایمنی و عملکرد موتور دمپر در سیستم‌های مختلف منجر شود.
کاربرد موتور دمپر در فاکتورهای انتخاب این سیستم از وزن موتور گرفته تا محیط کاری و دمای محیط و… نقش حیاتی ایفا می‌کند. همچنین باید گفت که نحوه نصب و راه‌اندازی انواع موتور دمپر نیز نقش مهمی در کنترل ارتعاشات و بهینه‌سازی عملکرد سیستم دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر و اطلاع از قیمت محصولات می‌توانید با کارشناسان فروش ما در شرکت تهویه ساز شار در ارتباط باشید.
