فن ضد حریق به ابزاری گفته می شود که از محبوس شدن دود و ایجاد جرقه در یک فضای بسته جلوگیری می کند و به این روش مانع آتش سوزی در آن فضا می شود. عمده ترین مکان های استفاده از فن های ضد حریق، مکان هایی با پتاسیل وقوع انفجار هستند که اگر تهویه هوا به موقع انجام نشود باعث انفجار و آتش سوزی خواهد شد.
مکان هایی که فن ضد حریق نیاز است
- فن ضد حریق علاوه بر تخلیه کردن دود های حاصل از یک فضای بسته به بیرون، باعث می شود که جلوی انفجار ها و یا جرقه هایی که در یک مکان ممکن است رخ دهد گرفته شود.
- ساختمان هایی که دارای تعدادی طبقات در زیرزمین هستند، نیاز به فن ضد حریق دارند. برای مثال اگر تعداد طبقات زیر زمین یک ساختمان، سه و یا بیش از سه طبقه باشد، باید از فن ضد حریق در آنجا استفاده شود.
- فن های ضد حریق در مکان هایی که مساحت آن ها بیش از ۵۰۰ متر مربع است و این مکان ها در زیر زمین قرار گرفته اند باید وجود داشته باشد و معمولا پارکینگ ها این شرایط را دارا می باشند.
- استفاده از فن ضد حریق در صنایعی که با مواد منفجره، مهمات، مواد شیمیایی، سوخت ها، ذرات و الیاف و گرد و غبار کار می کنند، بسیار حائز اهمیت است و طبق قانون باید حتماً از این فن ها در چنین مکان هایی استفاده شود.
- استفاده از فن های ضد حریق در محیط های صنعتی نیز بسیار حائز اهمیت است زیرا وجود مواد شیمیایی در این مکان ها علاوه بر تاثیری که بر محیط زیست خواهد داشت، سلامت کارگران را نیز تهدید می کند.
- وجود فن های ضد حریق در کارگاه های جوشکاری و در کارگاه هایی که غبار روغن و یا الیاف وجود دارد یکی از ضروریات است.
- بسیاری از صنایع و ساختمان ها نیاز به استفاده از فن های ضد حریق دارند و هواکش هایی که در این مکان ها استفاده می شوند باید به گونه ای باشند که خطر انفجار را به مقدار بسیار زیادی کاهش دهند. برای مثال تاسیسات نجاری از جمله مواردی هستند که خطر انفجار و آتش سوزی در آن ها با احتمال بیشتری به وقوع می پیوندد در نتیجه در این تأسیسات باید از تجهیزاتی استفاده شود که بسیار ایمن می باشند.
انواع فن ضد حریق
فن های ضد حریق را می توان به به چند دسته تقسیم بندی کرد که عبارت هستند از:
- فن های ضد حریقسانتریفیوژ
- فن های ضد حریق محوری
- فن های مقاوم به حرارت تخلیه دود
شیوه ساخت فن ضد حریق
فن های زد حریق باید به گونه ای ساخته شود که امکان جرقه در آن ها وجود نداشته باشد. احتمال وجود جرقه باعث می شود استفاده از فن در مکان هایی که مواد قابل اشتعال در آن ها وجود دارد باعث آتش سوزی شود و فن های ضد حریق این امکان را به حداقل می رسانند. مواد مورد استفاده در ساخت این نوع تجهیزات باید از موادی باشد که غیرقابل جرقه زدن هستند. برای مثال موتور یک فن ضد حریق می تواند از جنس آلومینیوم یا مس باشد.
در محیط هایی که وجود جرقه بسیار امکان پذیر است باید فن ها به گونه ای ساخته شوند که احتمال واژگون شدن آن ها و برخورد آن ها به جسم های فلزی دیگر وجود نداشته باشد زیرا تنها یک برخورد باعث به وجود آمدن جرقه می‌شود و در نهایت جرقه سبب انفجار و آتش سوزی خواهد شد.
طبقه بندی فن ضد حریق
فن های ضد حریق با توجه به مکانی که از آن ها استفاده می شود به سه طبقه مختلف دارای نقطه اشتعال بالا، دارای نقطه اشتعال متوسط و دارای نقطه اشتعال پایین، تقسیم بندی می شوند. تقسیم بندی انجام شده نشان دهنده موادی است که خطر انفجار در آن وجود دارد.
در برخی از تاسیسات نقطه اشتعال مواد موجود در آن ها بسیار پایین است و آن ها با کوچکترین جرقه ای دچار آتش سوزی می شوند. در نتیجه فن هایی که در این مکان ها استفاده می شوند باید با فن هایی که در تاسیسات دارای مواد با نقطه اشتعال بالا مورد استفاده قرار می گیرند، متفاوت باشند.
نحوه رتبه بندی فن های ضد حریق
فن های ضد حریق، دارای رتبه بندی های متفاوتی هستند و به همین دلیل با کد های متفاوتی مشخص می شوند. زمانی که به دنبال انتخاب یک فن تهویه هستید باید به کدی که به هر یک تعلق گرفته است توجه کنید. اگر فضایی که می خواهید فن ضد حریق را در آن نصب کنید دارای خطرات بالقوه زیادی است، باید از فن هایی با استانداردهای ایمن تر استفاده کنید.
کد موجود بر روی فن ضد حریق چند نوع اطلاعات را مشخص می کند که عبارت هستند از:
- استانداردی که فن بر اساس آن طبقه بندی شده است که می‌تواند کانادایی یا آمریکایی باشد.
- کد مفهومی حفاظتی موجود بر روی فن.
- گروه گاز
- کد دما
برای مثال عبارت AEx t IIB T4 یک کد است که به فن تعلق گرفته است. در این عبارت:
- استاندارد طبقه بندی شده استاندارد آمریکایی است و با علامت AEx مشخص شده است.
- کد مفهوم حفاظت عبارت بالا با حرف t مشخص شده است.
- گروه گازی این کد دارای علامت IIB است.
- کد دمای عبارت بالا با علامت T4 مشخص شده است.
فن های ضد حریق معمولا برای مکان هایی طراحی شده اند که دارای موادی غیر از هوای پاک، مانند گرد و غبار و انواع مختلف گازها هستند. زمانی که ذرات جامد و گازهایی که در یک محیط وجود دارند و قابل اشتعال و احتراق هستند به یک غلظت آستانه می رسند، احتمال انفجار آن ها بسیار بالا می رود. فن هایی که به عنوان ضد انفجار طبقه بندی می شوند ممکن است در شرایط غیر عادی دچار انفجار شوند در نتیجه باید به استانداری که بر اساس آن تهیه شده اند بسیار اهمیت داد.
دسته بندی فن ضد جرقه
فن های ضد حریق بر اساس مقاومت آن ها در برابر جرقه به سه دسته زیر تقسیم بندی می شوند:
فن ضد حریق از نوع C
این فن ها به گونه ای هستند که در صورتی که پروانه و یا شفت آن ها در حین کار شل شود قسمت های آهنی آن با یکدیگر تماس پیدا نخواهند کرد.
فن ضد حریق از نوع B
این فن ها به این صورت ساخته شده اند که دارای پروانه غیر آهنی هستند. همچنین در اطراف سوراخ شفت نیز دارای یک حلقه مالشی غیر آهنی می باشند و به منظور جلوگیری از جابجا شدن یاتاقان و شفت در آنها از سیستم های قفل اضافی استفاده می شود.
فن ضد حریق از نوع A
در این فن نیز مانند فن نوع B از سیستم قفل های اضافی استفاده می شود. همچنین باید برای جلوگیری از ایجاد الکتریسیته ساکن اتصال الکتریکی به زمین نیز در آن وجود داشته باشد.
فن ضد انفجار پرتابل
فن های پرتابل یا قابل حمل به گونه ای ساخته شده اند که توسط کاربر و اپراتور می توانند به راحتی در مکان های مختلف جابجا شوند و در نتیجه خطر انفجار در مکان های خطرناک و بسته که هیچگونه فنی در آنجا نصب نشده است را به حداقل برسانند.
